Fuarların Tarihine Giriş: Uluslararası Fuarlar Ne Zaman Düzenlenmeye Başladı?

Özellikle çok eski yıllarda batılı ülkeler tarafından düzenlenen sanayi, tarım, el sanatları ve güzel sanatları kapsayan yurt içi ve yurt dışı sergiler, toplumlararası ekonomik, kültürel ve ticari ilişkilerin gelişmesinde etkili olmuştur.

Uluslararası fuarların geçmişten günümüze dek büyük devletlerin ilgisini çektiğini söyleyebiliriz. Özellikle çok eski yıllarda batılı ülkeler tarafından düzenlenen sanayi, tarım, el sanatları ve güzel sanatları kapsayan yurt içi ve yurt dışı sergiler, toplumlararası ekonomik, kültürel ve ticari ilişkilerin gelişmesinde etkili olmuştur.

Dünya Fuarlarının Başlangıç Serüveni

Dünya fuarlarının başlangıç serüveni 19.yüzyıla kadar uzanıyor. Üstelik dünya fuarlarını literatürde evrensel sergiler diye görmek de mümkündür. Merkezi Fransa olan Uluslararası Sergiler Bürosu’nun organize ettiği fuar sayısı 69’dur. Fakat bazı ülkelerin merkezden bağımsız düzenlediği fuarlarda mevcuttur. Yerel fuarlar şeklinde ifade edilen bu fuarların sayısı da oldukça iyi düzeydedir. Dünya fuarları günümüze dek belirli bir düzen içinde varlığını sürdürmüş ve her biri büyük bütçelerle emek verilerek hazırlanmıştır. Her fuar işinize ve markanıza birer yatırım görevi görüyor. Eski yüzyıllardan bu yana fuarların katılım amacının hiç değişmediğini söyleyebiliriz. Bilinirliği arttırmak, ilişkileri güçlendirmek ve işi büyütmek fuarların hem düzenlenme hem de katılım hedefleri arasında öne çıkmaya devam ediyor. O halde dünya fuarlarının başlangıç serüvenini Sanayi Devrimi ve Fransız İhtilaline indirgeyerek ele alabiliriz.

Dünya Fuarlarının Londra’da Önemi Oldukça Büyüktü

Fransız İhtilali, İngiliz Sanayi Devriminin kökleri Rönesans ve Reforma uzanan değişikliklerin nitelik kazanması 19.yüzyılda fuarların başlangıç aşamasını oluşturmuştur. Batı’nın kendini yenileme süreci 1851 senesinde Londra’da başladığını vurgulayabiliriz. 19. Yüzyılın sonlarına doğru da fuar alanları her anlamda alanını genişleterek, ticaret fuarları meydanlarda kendini göstermeye başlamıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nun Fuarlara Katılması

Osmanlı Devletinin fuarlara katılım süreci 1851 yılında gerçekleşmiştir. O sene yapılan ilk dünya sergisinde İngiltere Kraliçesi tarafından davet edilmiştir. Bunun üzerine davete giderken de 700 üreticiden topladığı ürünleri 200 sandık ile yola çıkartmış, ancak kötü hava koşulları sebebiyle gemi Southampton’a ulaşamamıştır. Dolayısıyla ürünler fuar açılışından bir süre sonra sergilenebilme fırsatı bulmuştur. Fuar sonunda dağıtılan 3088 madalyanın 36’sı Osmanlı İmparatorluğu’na layık görülmüştür. 1863 yılına gelindiğinde de Sultan Abdülaziz’in emri üzerine gerçekleştirilen “Sergi-i Umum-i Osmani” sergisi ile dünya fuarları arasında yapılan yarışa dâhil olunduğunu görebiliriz. Ancak etkinlik uluslararası bir formata dönüştürülmesine karşın, dünya fuarlar listesine girememiştir. Yine de başta Viyana olmak üzere çeşitli Avrupa ülkelerinden ziyaretçiler ağırlayarak fabrikatörlerin, gazetecilerin ve işletme sahiplerinin dikkatini çekmeyi başarmıştır. Fuarın amacı Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomi politikasına rekabet gücü katmak, ülkede imal edilen ürünlerin kalite, çeşit ve fiyatlarını görmek, problemleri tespit etmek ve başarılı olanları ödüllendirmek şeklinde açıklanmıştır. Üstelik ürün çeşitliliği ve kalite bakımından da dönemin seyircileri tarafından başarılı bulunmuş, gelişme gösteren ticaret ve ekonominin önemli ölçüde gözler önüne serildiği bir etkinlik olmuştur.

1867 Paris Sergisi

1867 yılında açılan Paris Sergisi Osmanlı Devletinin katılım sağladığı önemli etkinliklerden biridir. O dönemin padişahı olan Sultan Abdülaziz sergiyi programına katarak bir Avrupa seyahatine çıkmıştır. Üstelik kendisine eşlik eden bir diğer padişah da Sultan Abdülhamit’tir. Toplamda 32 ülkeden 52.200 ziyaretçiyi ağırlayan Paris Sergisinde Osmanlı İmparatorluğu 64 değişik kategoride sanayi, tarım, el sanatları ve güzel sanatlar alanında örnekler teşhir etmiştir. 4.946 sergileyicisiyle İngiltere ve Fransa’dan sonra kendine üçüncü sırada yer bulan Osmanlı İmparatorluğu, sedir, havuz, sebil ve alçı vitraylarıyla büyük oranda ilgi görmeyi başarmıştır.

İngiltere’den sonra dünya fuarları kategorisinde ikinci sırayı Fransa alıyor. Londra ve Paris’te gerçekleşen organizasyonlar sonrası fuarlar Brüksel, Viyana, Barcelona, Melbourne, Chicago gibi kentler ile devamlılığını sürdürmüştür.

1893 Chicago Sergisi

Kristof Colomb’un Amerika’ya keşfi için 400. Yıl dönümü için organize edilen Chicago Sergisinin amacı, Amerika’nın hem teknolojik gelişimini hem de kültürel ilerleyişini sergilemekti. O zamanın padişahı olan Sultan Abdülhamid’i özel bir heyet ile fuara davet etmişlerdir. İletişimin gücüne inanan Sultan Abdülhamid fuarları adeta bir tanıtım fırsatı gibi görmüştür. Özenli bir şekilde hazırlanan Türk pavyonunun malzemeleri, gecikmeli de olsa yerine ulaştırılarak fuar boyunca ziyaretçilere ikramlar sunulmuş ve yoğun ilgiyle karşılanan bir fuar olarak kayıtlardaki yerini almıştır.

Türk Markalarının Fuarlara Katılım Süreci

Osmanlı Devletinin maddi yetersizlikler sebebiyle katılım sağlayamadığı fuarlarda bu görevi markalar üstlenmiştir. Ticaret Odası 1883 senesinde bu konuda gerçekleştirdiği faaliyetlerle markaları motive etmeye çalışarak birtakım destekler sunmuştur. Tespit edilen bazı kaynaklar neticesinde Cemilzade, Ali Muhiddin Hacıbekir ve Hafız Mustafa markalarının o dönemlerdeki fuarlara birkaç kere katıldığını anlayabiliriz. Osmanlı İmparatorluğu topraklarında aynı dönemlerde Bursa ve Yıldız sergileri gibi yerel sergilerde yapılmıştır. Londra ve Paris fuarlarıyla beraber 1915 yılına kadar toplamda farklı şehirler olmak üzere 17 uluslararası fuara katılım gerçekleşmiştir.

Cumhuriyet Dönemi’nde Gerçekleştirilen Uluslararası ve Seyyar Sergiler

Dünya savaşları nedeniyle kesintiye uğrayan sergiler, 1935 itibariyle devam etmiştir. İlk dönemlerde Sanayi Sergileri, Milli Sanayi Sergileri, Yerli Mallar Sergileri, 1929’dan 1939’a dek sürmüştür. Bu arada ilk İzmir fuarı 1927 yılında açılmış, İstanbul’da gerçekleşmesi planlanan sergiler için de eksiklikler tespit edilerek projeler geliştirilmiştir.